Hồi nhỏ, nghề nghiệp yêu thích nhất của tôi là thủ thư. Không hẳn vì tôi thích đọc sách, mà vì tôi muốn làm việc gì đó mà không phải tiếp xúc quá nhiều với con người.

Việc tôi làm tệ nhất trong cuộc đời, kéo dài suốt gần 20 năm, chính là đối thoại với người khác. Tôi nhìn người lạ không khác gì người lạ nhìn tôi. Ý là, nhận ngay ra được rằng: ta không thích điều này. Là không muốn phải nói chuyện với người này, không muốn phải trả lời các câu hỏi này.

Tôi lên bảng trả bài thì run lập cập không nói được tròn câu, rõ ý. Tôi ở trong lớp thì không mấy ai muốn chơi cùng. Tôi nói chuyện thì nhạt nhẽo và thái độ tỏa ra thì khó gần. Tôi khổ sở trong việc giao tiếp và tìm cách rút lui khỏi mọi cuộc chuyện trò càng sớm càng tốt.

Thế mà, tôi lại đi làm sale, hồi sinh viên ấy. Tôi còn đi phát tờ rơi, làm phục vụ trong quán cà phê, làm ở quầy pha chế, làm lễ tân đứng chào và dẫn khách vào thang máy, làm phục vụ trong nhà hàng tiệc cưới từ 5h chiều đến 1h đêm mỗi ngày… Tuyền là những công việc đòi hỏi sự giao tiếp khéo léo, thái độ niềm nở, lòng hiếu khách.

Không cần kể ra tôi đã khổ sở và vật vã thế nào trong suốt quãng thời gian ấy, bạn có thể tưởng tượng được nhỉ. Nhưng tôi không bỏ được vì tôi cần công việc để kiếm thêm đồng ra đồng vào.

Thế mà, giờ nghĩ lại, thứ tôi được nhiều nhất có lẽ lại không phải những đồng lương ít ỏi, mà là vô tình khám phá ra một cái tôi mà chính tôi còn chẳng biết.

Ấy là một cái tôi có thể tự tin làm quen với người mới, biết mỉm cười, niềm nở và ân cần với người khác, biết nói năng lưu loát, và một chút hài hước khi cần. Hồi tôi mười lăm tuổi, ai mà nói với tôi những điều này, chắc là tôi cười sảng ba ngày ba đêm. Nhưng giờ thì tôi làm được. Không phải cái gì quá ghê gớm với người khác, song lại là quá kinh khủng đối với tôi. Một kiểu thành tựu mà tôi chẳng hiểu vì sao mình làm được.

Nó được đánh đổi bằng nhiều giờ ngồi trong phòng, tự thu âm và nghe lại giọng nói của chính mình. Nó đổi bằng nhiều giờ tôi đứng trước gương tập nói, tập lại cách đứng đi. Nó đổi bằng nhiều giờ làm việc, và học trong chính lúc làm việc. Nó đổi bằng cả nước mắt, khi cậu bạn người Malaysia đi gặp quản lý xin không làm việc cùng tôi nữa, thay vì giận dỗi bỏ chạy, tôi đã ở lại, xin lỗi, và để học lại cách làm cho đúng.

Nên bây giờ khi gặp ai đó nói rằng mọi người hay bảo em không có khiếu kinh doanh, không có khả năng giao tiếp, không biết tính toán, không nhanh nhẹn tháo vát, không biết quản lý… tôi đều bảo là chưa biết được.

Phải thử rồi mới biết được.

Hồi tôi bắt đầu viết lách, không một ai tin kể cả bố mẹ tôi tin rằng viết lách có thể kiếm ra tiền và mang đến một nghề nghiệp tử tế. Hồi tôi bắt đầu với trà, không một ai tin rằng trà có liên quan gì đến tôi. Hồi tôi ăn chay trường, hơn 8 năm, không một ai ủng hộ. Hồi tôi lập gia đình, sinh con đẻ cái, không một ai kể cả bác sĩ nghĩ rằng nó làm được. Kể cả bây giờ, khi tôi đang bắt tay vào những dự án mới, cũng không ai nghĩ tôi có thể thành công.

Đây không phải một câu chuyện quay mặt với đám đông và bất chấp theo đuổi đam mê. Đây là chỉ là một lời nhắn bạn cảnh giác với những lời nhận định, kể cả đó là nhận định của chính bạn về bản thân. Ngày trước, cái làm tôi đau đớn nhất không phải là người ta nói gì về tôi, mà là tôi cũng nghĩ về mình y chang vậy.

Có điều, phải xắn tay vào việc mới biết được. Vẫn phải lăn vào học và làm và học và làm, rồi quay lại mới nói được câu chuyện có nên bước tiếp hay không. Còn khả năng để quan sát, đánh giá và thật hiểu bản thân – là điều mà rất ít người có được, chứ đừng nói gì đến chuyện hiểu thấu người khác.

Điều ta chưa biết về chính mình hôm nay, cần phải bắt tay vào, để rồi sẽ biết vào ngày mai.

Nhược Lạc