[1]
Nhiều năm trước đây, hồi tôi còn ở với mẹ. Hàng tháng, mẹ đều nói tôi chở ra một ngôi chùa tương đối gần nhà.

Chùa to, rộng, với bờ tường chạy dài bên sông Sài Gòn. Người ta thường đến đây lễ Phật, mua vài xô cá trước cổng chùa, niệm vài câu chú, rồi xách ra ven sông thả phóng sinh.

Bao giờ ở dưới sông cũng sẵn một chiếc thuyền dài, hẹp, có hai thanh niên ngồi trên đó, chích điện rồi hớt lũ cá vào lại xô. Ban đầu họ còn ý tứ một chút, đợi người thả đi khỏi, rồi họ mới chèo thuyền ra chích điện. Sau, cảm thấy không việc gì phải làm thế, họ cứ vậy chèo ra. Người thả cứ thả, người chích cứ chích.

Có người trên bờ bực tức quá, xông ra chửi nhau với anh chích cá, bảo là đồ độc ác, bất nhân. Anh chích cá cũng điên lên, bảo, nếu không muốn người ta bắt thì đừng có thả nữa.

Tôi bật cười. Anh vừa nói một câu chân lý, không thể nào mà sai được.

Không thể sai được, nhưng mà cứ buồn. Buồn người ta cứ phải phóng sinh, buồn người ta cứ phải chích, buồn những con cá cứ phải bị phóng đi phóng lại, chích đi chích lại. Nếu nó biết nói, hẳn nó sẽ nói “Chúng mày làm ơn thôi đi được không?”

Một số người chọn cách khác, họ mua cá từ nguồn nuôi (chứ không phải bắt đi bắt lại) rồi thuê thuyền, chạy ra giữa sông mà thả. Nhưng tôi cũng không hiểu lắm về giải pháp này. Tôi đành chọn đứng ngoài.

Cứ hàng chiều, nhất là mỗi khi buồn, tôi ra bờ sông ngồi, nghe tiếng kinh từ chính điện vọng lại, nghe tàu thuyền qua lại, nghe tiếng chích điện xẹt xẹt bên tai, tiếng chửi bới rủa xả qua lại từ trên bờ dưới nước.

Đêm nọ, nằm mơ thấy bọn cá bơi đến bảo tôi: “Mày bảo chúng nó thôi đi được không?”

Tôi không biết tập hợp “chúng nó” ở đây phải kể những ai nữa, nên tôi đành lắc đầu.

[2]
Gần đây tôi viết chuyện, chuyện thiếu nhi. Hẳn bạn sẽ bảo phải là truyện chứ. Nhưng không phải đâu, nó chỉ là chuyện thôi. Chuyện kể bằng âm chờ nhẹ. Bằng những tối thứ sáu không có mấy cờ hoa, không có ngóng đợi nào rực rỡ, chỉ là chờ nhẹ, chuyện rất nhẹ, để lũ trẻ con đi dần vào giấc ngủ.

Trong đấy có một câu chuyện về “Con cá màu hồng muốn trở thành màu xanh”. Một ngày sau khi câu chuyện cá hồng được tôi kể ra, trên mạng xuất hiện một clip đàn cá heo hồng ba con bơi lội trên biển Hải Phòng – loài cá nằm trong sách đỏ, thứ đã lâu lắm rồi không xuất hiện, nay đã bơi về. Tôi nhớ mình đã hớn hở thế nào. Một niềm vui rất buồn cười của một con người đang ngồi trong bốn bức tường nhà, nghĩ về những con cá bơi trên biển ở rất xa mình.

Rồi hôm nay, tôi lại được nghe tin về xác cá heo hồng trôi dạt trên biển Hải Phòng, nghi do bị chích điện. Người ta hẵng còn cãi nhau về lý do, nhưng tôi thì tự dưng buồn quá và không cố gắng luận giải nữa.

Không có một liên quan nào, nhưng tôi đã nghĩ về những con cá bé tí ngày xưa bên bờ sông Sài Gòn. Hàng chục, hàng trăm cân cá đã được phóng sinh bên bờ sông ấy, mỗi ngày. Mỗi ngày.

Nhiều như là những nỗi buồn mà tôi đã bỏ lại.

[3]
Con tôi thích cá lắm.

Chúng nó thích từ cá vẽ đến cá thật, sung sướng mỗi lần đi đến đâu thấy nhà người ta có bể cá. Những chiếc bể rực rỡ màu đèn, xanh màu rêu, với đủ các loại cá bơi qua bơi lại.

Nhưng mà tôi chưa bao giờ làm cho chúng một chiếc bể cá nào trong nhà cả, và có thể là chẳng bao giờ. Tại sao vậy nhỉ? Tôi chưa bao giờ thực sự nghĩ về điều này. Song có thể là tôi sợ buồn chăng?

Tôi không thích phải nuôi những con cá trong những chiếc âu thủy tinh, mà biết rằng chúng sẽ chết rất nhanh. Tôi không thích cầm vợt vớt xác từng con cá, rồi lại mua lượt cá mới thả vào bể.

Tôi luôn cảm thấy chúng nó sẽ bơi ra thành bể, gõ vào kính cốc cốc, hỏi “Mày có thể thôi đi được không?”

[4]
Thật ra, chẳng có ước nguyện nào mà không có mặt trái cả.

Khi thần đèn hiện lên và một đứa trẻ ước được trở thành người nhện, thì việc đầu tiên thần đèn làm là rút súng bắn vào bố mẹ của đứa nhỏ.

Khi chúng ta xuýt xoa vì những ngày trời Hà Nội xanh trong, về những đàn chim đang kéo về thành phố, về bọn cá hiếm đã quay về với biển, thì nghĩa là mọi hoạt động của con người đang bị dừng lại. Người ta đói và khổ và khóc và mong cầu những đoạn ngày này mau chấm dứt. Song nếu thế thì hẳn nhiên mọi thứ sẽ trở lại như trước đây. Chỉ số không khí tại Hà Nội hẳn sẽ quay về đỏ le lét như ngày nào.

Chẳng có gì thay đổi cả. Chẳng có ước nguyện nào toàn điều thiện.

Chẳng có con cá nào quay về trong giấc mơ tôi nữa.

Chẳng có gì quan trọng ở đây.

Nhược Lạc